07 sierpnia 2018

Serce, a maraton. Jak sprawdzić czy nasze serce podoła na królewskim dystansie?

Autor

Serce człowieka jest doskonale wydajną pompą, przystosowaną do ciągłej, nieprzerwanej pracy przez całe życie. W przeciwieństwie do maszyn skonstruowanych przez człowieka, które w miarę użytkowania zużywają się i psują – regularnie trenowane serce, pracuje coraz lepiej i pozostaje zdrowe przez długie lata.

Odpoczynek serca

Jedynym momentem, gdy serce ma czas na odpoczynek, jest faza rozkurczu. Występuje ona między każdym skurczem i trwa około 0,4 sekundy, gdy nie wykonujemy większego wysiłku fizycznego. W trakcie uprawiania sportu, częstość skurczów serca rośnie, a czas poszczególnego skurczu, jak i rozkurczu serca skraca się. Oznacza to skrócenie dostępnego czasu odpoczynku mięśnia sercowego.

Dlatego planując rozpoczęcie regularnego wysiłku fizycznego, szczególnie takiego, jak biegi długodystansowe, fundamentalną sprawą jest upewnienie się czy serce podoła zaplanowanym obciążeniom, czy nie zmęczy się zbyt szybko i jak sprawnie będzie przebiegała jego regeneracja. Trzeba bowiem pamiętać, że ogromny wysiłek, jakim jest udział w biegach długodystansowych (półmaratonach, maratonach) lub ekstremalne obciążenia w trakcie ultramaratonów, zawodów triatlonowych lub wielokilometrowych biegów terenowych, wiążą się bezpośrednio z ekstremalnym zmęczeniem, niejednokrotnie zbliżającym organizm – w tym serce – do krawędzi bezpieczeństwa.

Dajemy radę: Przed rozpoczęciem treningów warto spotkać się z lekarzem, który po wywiadzie medycznym i wykonaniu najprostszych badań, w szczególności EKG, uzyska podstawowe informacje nt. aktualnego stanu zdrowia serca, upewniając się, czy planowany wysiłek fizyczny będzie bezpieczny i przyniesie tylko pozytywne efekty. W trakcie badania lekarskiego, główny nacisk kładziony jest bowiem na ocenę stanu układu krążenia. Nie mniej ważne są również badania układu oddechowego i układu ruchu (mięśni, stawów, kości).

Do zbadania stanu mięśnia sercowego i wydolności układu krążenia służą nie tylko wspomniane EKG, ale też morfologia, badanie OB, czy badanie stężenia glukozy we krwi. Dlaczego są tak istotne?

Elektrokardiografia (EKG)

EKG jest jednym z najprostszych, ogólnodostępnych badań, które dostarcza bardzo dużo istotnych informacji nt. stanu układu krążenia, pozwalając wykryć bardzo dużą część jego chorób, szczególnie tzw. niemych klinicznie – czyli nie dających objawów na co dzień, a mogących ujawnić się dopiero przy większym obciążeniu. Przykładem mogą być wrodzone choroby serca, niewydolność serca lub zaburzenia jego rytmu. Mogą one stanowić zagrożenie dla zdrowia, a w skrajnych przypadkach mogą nawet prowadzić do tragicznych zdarzeń (nagłych zgonów młodych i do tej pory zdrowych osób w trakcie dużego wysiłku np. meczów piłki nożnej).

Morfologia krwi obwodowej

Służy ocenie parametrów krwi obwodowej, wskazując m.in. liczbę erytrocytów oraz zawartość hemoglobiny – które to mają bezpośredni wpływ na zdolności wysiłkowe organizmu, transportując tlen do pracujących mięśni. W trakcie tego badania określana jest także ilość pozostałych komórek krwi (białych krwinek), odpowiadających m.in. za odporność organizmu oraz liczba płytek krwi – komórek biorących udział m.in. w procesach krzepnięcia krwi.

OB to inaczej odczyn opadania erytrocytów. Jest on wskaźnikiem związanym z występowaniem m.in. procesów zapalnych.

Stężenie glukozy we krwi

Następne badanie oceniające stan układu krążenia, a pośrednio i serca to badanie stężenia glukozy we krwi. Jej prawidłowy poziom jest warunkiem bezpiecznego rozpoczęcia wysiłków. Zbyt niski poziom może grozić osłabieniem, zmniejszeniem zdolności do uprawiania intensywnych sportów lub nawet utratą świadomości. Z kolei zbyt wysoki poziom glukozy może prowadzić do poważnych zaburzeń metabolicznych całego organizmu.

Podsumowanie

Badanie serca dopełniają inne podstawowe badania medyczne (np. moczu, pozwalające oszacować ryzyko nadciśnienia tętniczego), które dopiero oceniane jako całość, mówią więcej o ogólnym stanie zdrowia pacjenta, pozwalając odpowiednio przygotować zawodnika do wzmożonego wysiłku fizycznego (bądź też wykluczyć udział w takim wysiłku). Przy okazji wizyty lekarskiej warto też omówić planowany trening i warunki jego rozpoczęcia, jeśli lekarz nie stwierdził medycznych przeciwwskazań do udziału w maratonach.

Konsultacja lekarska i podstawowe badania dodatkowe, mimo że często niedoceniane i lekceważone są istotnym elementem przygotowania do treningu i powinny dotyczyć każdego zawodnika. Osoby dotychczas zdrowe, uzyskają w ten sposób pewność, że planowany wysiłek będzie bezpieczny dla serca i przyniesie poprawę zdrowia i przyjemność. Osoby wcześniej chorujące, po różnych zabiegach czy chorujących na przewlekłe choroby, m.in. cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, czy chorobę niedokrwienną serca uzyskają na ich podstawie informacje nt. bezpiecznego i zalecanego obciążenia, tak aby rozpocząć oczekiwaną aktywność bezpiecznie i nie pogorszyć swojego stanu zdrowia nieodpowiednim wysiłkiem. Serce ma nam służyć przez wiele lat – warto więc o nie zadbać.