18 września 2019

ITBS, bóle kolan, piszczeli i Shin Splits. Jak możesz pomóc sobie sam?

Lekarz i pasjonat medycyny sportowej
Staw kolanowy to największy staw ludzkiego organizmu. Budują go pokryte chrząstką: kość udowa, kość piszczelowa oraz rzepka. Jest on silnie zabezpieczony przez aparat więzadłowy oraz chroniony przez liczne ścięgna. Wewnątrz stawu znajdują się dwie łąkotki pogłębiające powierzchnię stawową kości piszczelowej. Funkcja, jaką spełnia staw kolanowy oraz złożoność budowy wiąże się jednocześnie z tym, że jest on najbardziej wrażliwy i najczęściej uszkadzany. Urazy tego stawu oraz jego bezpośredniej okolicy niezwykle często dotyczą biegaczy. Postaram się przybliżyć problem najczęstszych z nich oraz to jak sobie z nimi radzić.

ITBS, czyli zespół pasma biodrowo-piszczelowego, potocznie zwany kolanem biegacza, to bardzo częsta przyczyna dolegliwości bólowych okolicy bocznej kolana u osób aktywnych fizycznie, a zwłaszcza u biegaczy długodystansowych. ITB (pasmo biodrowo-piszczelowe) jest to struktura anatomiczna, zbudowana w dużej mierze z włókien kolagenowych, przebiegająca po bocznej stronie uda. Swój początek bierze jako mięsień naprężacz powięzi szerokiej przyczepiając się do kolca biodrowego przedniego górnego oraz powięzi pośladkowej. Następnie biegnie w dół i ku tyłowi przechodząc w okolicy 1/3 bliższej uda w wyżej wymienione pasmo, które kończy się na kłykciu bocznym kości piszczelowej. 

Przyczyną dolegliwości związanych z ITBS mogą być zaburzenia biomechaniki stawu lub czynniki anatomiczne (np. wzmożone napięcie pasma biodrowo-piszczelowego, wielkość kłykcia bocznego kości udowej, zwiększony kąt Q, dysproporcja w długości kończyn). Pacjenci skarżą się na ból zlokalizowany (lub promieniujący) na bocznej powierzchni kolana, ponad kłykciem bocznym kości udowej, zwykle 2-3 cm powyżej linii stawu, czasami może temu towarzyszyć uczucie przeskakiwania, trzaskania. Dolegliwości wywoływane są powtarzającymi się ruchami wyprostu i zgięcia w stawie kolanowym np. podczas biegania. W początkowym stadium choroby ból pojawia się po przebiegnięciu dłuższego dystansu. Powinno to zwrócić uwagę pacjenta i ukierunkować jego trening na pozbycie się dolegliwości, aby nie dopuścić do rozwoju przewlekłej fazy choroby. W fazie ostrej, w przypadku wystąpienia stanu zapalnego, zastosowanie znajdują leki przeciwzapalne, chłodzenie oraz odpoczynek. W leczeniu kluczowa jest modyfikacja treningu - unikanie powtarzalnych ruchów zgięcia i wyprostu w stawie kolanowym, w celu odciążenia pasma biodrowo-piszczelowego, aż do ustąpienia dolegliwości. W ramach rehabilitacji zaleca się rozciąganie struktur bocznej powierzchni uda, ze szczególnym zwróceniem uwagi na mięsień naprężacz powięzi szerokiej oraz wzmacnianie mięśni odwodzicieli stawu biodrowego. W przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego konieczna może być interwencja chirurgiczna.

Określenie “Shin Splints” odnosi się do dolegliwości bólowych zlokalizowanych wzdłuż kości piszczelowej, częściej na jej powierzchni przyśrodkowej, rzadziej na powierzchni przednio-bocznej i dotyczy np. biegaczy, tenisistów i tancerzy. Ból związany jest z przeciążeniem i odczynem zapalnym mięśni, ścięgien oraz okostnej otaczającej piszczel. Do tego typu przeciążeń dochodzi w wyniku nagłej zmiany nawyków treningowych, zwiększenie objętości lub intensywności, bez odpowiedniego wcześniejszego przygotowania. Innymi przyczynami występowania bólu piszczeli jest płaskostopie lub noszenie butów na wysokim obcasie. Shin splints należy różnicować z poważnymi stanami chorobowymi takimi jak zespół ciasnoty przedziałów powięziowych, wymagający natychmiastowego leczenia, czy złamanie zmęczeniowe. Główną dolegliwością związaną z Shin splints jest ból przyśrodkowej powierzchni piszczeli pojawiający się podczas treningu, na wczesnym etapie choroby ustępujący po zaprzestaniu aktywności, może również wystąpić obrzęk bolesnej okolicy. W ramach leczenia kluczowe jest ograniczenie aktywności, aż do całkowitego jej zaprzestania, chłodzenie bolesnej okolicy w celu zmniejszenia odczynu zapalnego, stosowanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych zmniejszających obrzęk i ból, stretching oraz stosowanie odpowiedniego obuwia.

Dajemy radę: Dolegliwości związanych z ITBS czy Shin Splints nie należy lekceważyć, gdyż mogą być one symptomem poważniejszych problemów zdrowotnych. Pojawienie się nowego bólu w okolicy kolana lub przyśrodkowej powierzchni piszczeli należy skonsultować niezwłocznie z lekarzem lub fizjoterapeutą, aby jak najwcześniej wdrożyć optymalne leczenie i cieszyć się jak najszybszym powrotem do zdrowia i aktywności.