Dlaczego warto się szczepić?

M.D.Szczepionki to zdobycz cywilizacyjna. Od pewnego czasu trwa jednak dyskusja na ich temat. Szacuje się, że corocznie w Polsce przybywa około 3 tys. nieszczepionych dzieci. Co się stało, jak to wytłumaczyć?

d.A.J.Sprzeciw wobec szczepień ochronnych powstał równocześnie z samymi szczepieniami. Wówczas chodziło o ospę prawdziwą. Praktyka kontrolowanego indukowania odporności, czyli mechanizmu, na którym opiera się szczepionka, od początku wzbudzała kontrowersje. To więc nic nowego! Teraz niepokój rodziców rozbudził artykuł Andrew Wakefielda opublikowany w piśmie „Lancet” ​w 1998 r. Dowodził rzekomego związku szczepień przeciw odrze, śwince i różyczce – MMR z autyzmem. Artykuł został wycofany, Wakefieldowi udowodniono oszustwo i w licznych późniejszych badaniach nie stwierdzono związku tego zaburzenia ze szczepieniami, ale niepokój i wynikający z niego sprzeciw wobec szczepień pozostał.
Pojawiają się też obawy, co do obecności rtęci w preparatach. Wycofano ją z większości szczepionek, mimo że nie udowodniono jej szkodliwości w tak minimalnych dawkach. Kontrowersje budzi zawartość innych metali, np. aluminium, a także ich rzekomy wpływ na rozwój alergii czy chorób autoimmunologicznych. W większych ilościach dostają się one do organizmu chociażby w pokarmach, zanieczyszczonym powietrzu itp. Nie potwierdziły się związki szczepień z alergiami, stwardnieniem rozsianym i innymi chorobami autoimmunologicznymi.

​Obawy są bardziej medialne niż korzyści z powszechnego programu szczepień ochronnych. Te są bezdyskusyjne, bo zmniejszyła się liczba zachorowań na choroby zakaźne wieku dziecięcego, które niegdyś były epidemiami.

— dr Agnieszka Janiec, Centrum Zdrowia Dziecka

M.D.​Czy możliwe jest przeciążenie szczepionkami układu immunologicznego? Kiedy ze szczepieniami należy uważać?

d.A.J.​Immunolodzy uważają, że nie da się przeciążyć układu immunologicznego. O to często obawiają się rodzice. Nasz układ odpornościowy pracuje bez przerwy i ciągle ma do czynienia z dziesiątkami przeróżnych antygenów. Dodanie kilku z nich w szczepionce stymuluje jego pracę, ale go nie przeciąża.
Przeciwskazaniami do szczepień są: wszelkie ostre choroby infekcyjne, zaostrzenie przewlekłych, jeśli u szczepionego dziecka wystąpiła kiedykolwiek ciężka reakcja alergiczna na co najmniej jeden składnik szczepionki oraz zaburzenia neurologiczne. Wtedy decyzję podejmuje neurolog.  
Szczepionki, które zawierają żywe wirusy, nie są wskazane dla dzieci z ciężkimi zaburzeniami odporności, a także dla tych, które otrzymywały wcześniej preparaty krwi lub immunoglobulinę.

M.D.​Wielu rodziców uważa, że część chorób, w tym świnka, ospa wietrzna, czy różyczka to zwykłe, niegroźne infekcje i lepiej je przechorować. 

d.A.J.​Jeśli dziecko przejdzie infekcję bez powikłań, należy się tylko cieszyć. Jednak zanim zachoruje, nie wiemy, jaki będzie przebieg choroby. Jeśli możemy zmniejszyć ryzyko zachorowania, zróbmy to. Powikłania mogą być brzemienne w skutkach. Przy odrze może to być podostre stwardniające zapalenie mózgu, świnki – zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub niepłodność po zapaleniu jąder. Nawet ospa wietrzna, uważana za niegroźną, może dać poważne powikłania, np. zapalenie mózgu czy rozległe zakażenia skórne.
Jeśli się nie szczepimy, stwarzamy także ryzyko zachorowania na groźną chorobę u osoby, która się nie zaszczepiła. 

M.D.​Które szczepienia warto dodatkowo rozważyć i dlaczego? 

d.A.J.Na pierwszym miejscu wymieniłabym szczepienie przeciw pneumokokom. Obecnie dostępne preparaty zawierają 10–13 serotypów bakterii Streptococcus pneumoniae, co pozwala pokryć ok. 80 proc. serotypów, które występują w Polsce. Szczepionka zmniejsza ryzyko zachorowania na zakażenia inwazyjne, czyli sepsę oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Wiemy też, że po szczepionce zmniejsza się zachorowalność na zapalenie płuc i ucha środkowego.
Dostępna jest także szczepionka przeciw ospie wietrznej. Jest ona szczególnie ważna dla kobiet planujących dziecko. Choroba ta, przebyta w ciąży lub w okolicy porodu, może dać poważne powikłania ze śmiercią dziecka włącznie. 
Pozostałe szczepionki – przeciw meningokokom, rotawirusom, kleszczowemu zapaleniu mózgu także warto rozważyć, jeśli znajdujemy się wgrupie ryzyka zachorowania.

Rozmawiała Małgorzata Dawid-Mróz