Cukrzyca – co to jest?

Cukrzyca charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, z powodu defektu wydzielania insuliny lub defektu jej działania. Glukoza jest podstawowym materiałem energetycznym dla naszego organizmu, a insulina jedynym hormonem, który obniża jej poziom we krwi. Insulinę produkują komórki beta w trzustce. Cukrzyca, od chwili rozpoznania, trwa przez całe życie. Można ją skutecznie leczyć, ale jak na razie nie można jej ostatecznie wyleczyć. 

​Jakie są rodzaje cukrzycy?

Rozróżniamy dwie podstawowe postaci choroby. Cukrzyca typu 1 należy do najczęstszych przewlekłych chorób u dzieci. Jej początek jest zazwyczaj nagły, z objawami zwiększonego pragnienia i zwiększonej ilości oddawanego moczu oraz ubytku masy ciała. Cukrzyca typu 1 jest spowodowana zniszczeniem komórek beta trzustki produkujących insulinę przez własny układ odpornościowy. Uszkodzenie jest nieodwracalne i dziecko przez całe życie musi przyjmować brakujący hormon, czyli insulinę. Insulina jest podawana pozajelitowo, ponieważ ulega zniszczeniu w przewodzie pokarmowym. Dzieci są leczone metodą wielokrotnych wstrzyknięć podskórnych lub za pomocą tzw. pompy insulinowej. Pompa, po zaprogramowaniu, automatycznie uwalnia odpowiednią ilość insuliny. Dzięki temu dziecko nie musi wykonywać uciążliwych zastrzyków.

Cukrzyca typu 2 rozpoczyna się w dorosłym wieku, a szczyt zachorowań przypada na 40 - 50 rok życia. Najczęściej doświadczane objawy to wzmożone pragnienie i oddawanie moczu, uczucie senności i zmęczenia, podwójne widzenie, chudnięcie. Przyczyną cukrzycy typu 2 jest niewystarczająca produkcja insuliny, która dodatkowo nieprawidłowo działa. Początkowo choroba przebiega skrycie i chory może nie odczuwać żadnych dolegliwości, dlatego tak ważne są profilaktyczne badania glukozy we krwi. W tej postaci cukrzycy stosuje się różne metody leczenia, począwszy od odpowiedniej diety i zwiększonej aktywności fizycznej, przez leki doustne i insulinę.

Cukrzyca ciążowa jest zaburzeniem przemiany węglowodanów, stwierdzonym po raz pierwszy w czasie ciąży. Nietolerancja glukozy w tym okresie nie daje żadnych odczuwalnych objawów.  Jej przyczyną jest działanie hormonów ciążowych, które zbytnio obciążają komórki beta trzustki produkujące insulinę. Zazwyczaj mija po porodzie, ma jednak duże znaczenie dla zdrowia kobiety i dziecka, dlatego konieczne są badania poziomu glukozy we krwi między 24 a 28 tygodniem ciąży. Leczenie polega na stosowaniu specjalnej diety i regularnej aktywności fizycznej np. 30-minutowy spacer po głównym posiłku (o ile nie ma przeciwwskazań). Jeśli mimo przestrzegania diety nie uda się uregulować poziomu glukozy, konieczne jest leczenie insuliną. U kobiet, które miały cukrzycę ciążową, w przyszłości może rozwinąć się cukrzyca typu 2. Aby temu zapobiec, trzeba utrzymywać właściwą wagę ciała, prowadzić zdrowy tryb życia i być aktywną fizycznie.

​Jakie objawy obserwują u siebie osoby chore na cukrzycę?

Najczęściej jest to:

• nadmierne pragnienie połączone ze zwiększonym oddawaniem moczu,
• spadek masy ciała,
• zaburzenia widzenia,
• świąd i zakażenie skóry bakteryjne, grzybicze.

Zbyt wysokie stężenie glukozy tzw. hiperglikemia we krwi może prowadzić do niebezpiecznej dla życia śpiączki, ale groźne jest także zbyt niskie stężenie glukozy. Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, objawia się nagłym osłabieniem, może wystąpić ból głowy, drżenie rąk, splątanie, zaburzenia widzenia. W niewielkiej hipoglikemii należy podać choremu słodzony napój. Krytyczne niedocukrzenie jest bardzo groźne (1 na 10 zgonów z powodu cukrzycy jest związany z epizodem hipoglikemii).

​Dlaczego tak ważne jest wczesne wykrycie cukrzycy?

Wczesne wykrycie cukrzycy i prawidłowe leczenie, pozwala zapobiec powikłaniom. Zbyt późno rozpoznana cukrzyca lub źle leczona może powodować wystąpienie groźnych powikłań, takich jak zawał serca, udar mózgu, niewydolność nerek, ślepota i owrzodzenia stopy prowadzące do amputacji. Wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, jeśli nie występują objawy hiperglikemii, badanie w kierunku cukrzycy należy wykonać raz na 3 lata u każdej osoby powyżej 45. roku życia. Natomiast u osób z podwyższonym ryzykiem cukrzycy np. z nadwagą, otyłością, cukrzycą występującą w rodzinie badanie należy wykonywać co roku niezależnie od wieku.

​Jak leczymy cukrzycę?

Leczenie cukrzycy wymaga całkowitej zmiany stylu życia. Chory musi przyjmować odpowiednie leki, w wyznaczonych godzinach dnia i stosować się do zalecanej diety. Żywienie w cukrzycy to odpowiednia liczba posiłków i ich wartość kaloryczna. Znaczenie ma także właściwa aktywność fizyczna. Konieczna jest regularna kontrola poziomu glikemii, służą do tego specjalne urządzenia zwane glukometrami. 

​Jak ustrzec się cukrzycy?

Czynniki zwiększające ryzyko cukrzycy to przede wszystkim otyłość, brak aktywności fizycznej i nadmierne spożycie wysokoprzetworzonej, kalorycznej żywności. W grupie zwiększonego ryzyka są też osoby, u których w rodzinie wystąpiła już cukrzyca (uwarunkowania genetyczne). Zdrowa dieta i aktywność ruchowa stanowią najlepszą profilaktykę przeciwcukrzycową. W każdej rodzinie warto wprowadzać prawidłowe nawyki żywieniowe, wprowadzając do codziennego jadłospisu zdrowe i pełnowartościowe produkty. Zachęcajmy się wzajemnie do uprawiania sportu. 

Dorota Powała, lekarz PZU Zdrowie